O Κώστας Καρακίτσος, καλλιτέχνης με ιδιαίτερη αδυναμία στην κεραμική τέχνη, μίλησε στο stellasview.gr και στην Αγγελική Κερπιτσοπούλου.
Γεννημένος στην Καβάλα, πνεύμα σπινθηροβόλο με καλλιτεχνικές ευαισθησίες ο Κώστας Καρακίτσος εκτόνωσε τις καλλιτεχνικές του ανησυχίες στο εργαστήριο Κεραμικής- γλυπτικής της Γεωργίας Γαληνού στις Σέρρες στο οποίο και μαθήτευσε από το 1984-1986. Το 1985 μάλιστα άνοιξε το δικό του εργαστήριο στην Καβάλα. Έκτοτε έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις και συμπόσια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ονομαστές είναι επίσης οι ατομικές εκθέσεις του. Είναι μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος (Ε.Ε.Τ.Ε), ενώ από το 1997 έως και σήμερα διδάσκει αδιάλειπτα την κεραμική τέχνη σε ομάδες μαθητών στο εργαστήριό του! Ας τον γνωρίσουμε καλύτερα…
Αποτελείτε ένα από τα κορυφαία ονόματα στον κόσμο της κεραμικής τέχνης. Τι είναι αυτό που βρήκατε στη συγκεκριμένη τέχνη και σας κέρδισε; Ποιο είναι το στοιχείο εκείνο που ευθύνεται για την έντονη γοητεία που ασκεί η κεραμική στον θεατή;
Αν δούμε την τέχνη ως ένα ενιαίο σύνολο τότε μπορώ να πω ότι η τέχνη δε με κέρδισε, αλλά επιλέγοντας την τέχνη νιώθω κερδισμένος. Η κεραμική είναι ένα κομμάτι της και απλώς έτυχε να δώσω περισσότερο χρόνο σε αυτό και όπως συμβαίνει πάντα, όταν δίνεις χρόνο για κάτι, αυτό σου επιστρέφεται ως υπεραξία. Η κεραμική από την αρχή, όταν νεαρός την ανακάλυπτα, με ταξίδεψε σε μονοπάτια πρωτόγνωρα. Μου έδωσε χαρά, αυτογνωσία, πολλή αγωνία, αλλά και στιγμές σχεδόν ευτυχίας. Η γοητεία που ασκεί η κεραμική στο θεατή δεν είναι μονοδιάστατη. Ο θεατής πρέπει να μπορεί να μεταφράσει αυτό το οποίο βλέπει και για να το κάνει αυτό, χρειάζονται κάποιες στοιχειώδεις γνώσεις. Όπως όταν βλέπεις έναν πίνακα ζωγραφικής και συγκινείσαι από τη γραμμή, τη φόρμα και το χρώμα, την ίδια ένταση νιώθεις και όταν κοιτάζεις ένα κεραμικό έργο. Μπορείς να ανιχνεύσεις την επίδραση της φωτιάς στο χρώμα, στα οξείδια και στα υαλώματα, όπως και την ικανότητα και τη μαεστρία του κεραμίστα να αποτυπώσει ένα συναίσθημα ή την ένταση που υπήρχε μέσα του τη στιγμή της δημιουργίας. Η τέχνη γοητεύει άτομα που έχουν γνώσεις ή έχουν μέσα τους τον δαίμονά της.
Από όσο γνωρίζω πέρα από δημιουργός, είστε και δάσκαλος κεραμικής. Ποια είναι η ειδοποιός διαφορά της κεραμικής σε σχέση με τις υπόλοιπες τέχνες και από πλευράς δημιουργίας, αλλά και διδασκαλίας;
Η τέχνη είναι μία. Κάθε έκφρασή της έχει τις ιδιαιτερότητές της. Κάθε δημιουργός είναι ένα μοναδικό κύτταρό της, με τη δική του οντότητα και έκφραση. Επίσης, κάθε δάσκαλος, όχι μόνο αποκλειστικά στην τέχνη, έχει έναν τρόπο έκφρασης προσωπικό που μπορεί να ενδιαφέρει κάποια άτομα τα οποία θα εμπνευστούν και θα προσπαθήσουν να εκφράσουν κάτι από το ανεξερεύνητο βαθύτερο εγώ τους. Όταν δάσκαλος και μαθητής δημιουργούν μια ιδιαίτερη σχέση έντονης αλληλεπίδρασης που επιτρέπει να επικοινωνήσουν, τότε τα αποτελέσματα θα είναι εξαιρετικά. Η διαφορά της κεραμικής είναι ότι ως τέχνη εμπεριέχει τη ζωγραφική και τη γλυπτική σε συνδυασμό με τη φωτιά. Το δυσκολότερο σημείο της είναι η δημιουργία υαλωμάτων, το χρώμα που προϋποθέτει καλή γνώση των οξειδίων και η εμπειρία στον χειρισμό της φωτιάς.
Στο βιογραφικό σας υποστηρίζετε πως «ο άνθρωπος δημιούργησε την τέχνη, αλλά η τέχνη εξανθρώπισε τον άνθρωπο». Μιλήστε μας λίγο για αυτό σας το πιστεύω…
Όταν βλέπεις τις βραχογραφίες της Αλταμίρα ή τα κυκλαδικά ειδώλια, τα αρχαία γλυπτά, τη Νίκη της Σαμοθράκης, την Αφροδίτη της Μήλου, τους υπέροχους πίνακες της Αναγέννησης. Όταν, ακόμη και τώρα, βλέπουμε με συγκίνηση το αρχαίο θέατρο ή ακούμε Μπαχ ή Μπετόβεν, τότε δεν μπορείς να πεις παρά ότι ο θεός δημιούργησε τον άνθρωπο και αυτός δημιούργησε την τέχνη. Είμαστε μέρος του θεού ή όπως θέλει κανείς να το ονομάσει, είμαστε μέρος του συνόλου το οποίο διαμορφώνεται και αλλάζει ως ένας ενιαίος οργανισμός. Ο εξανθρωπισμός του συντελέστηκε με τη δύναμη της αυτογνωσίας που κέρδισε χρωματίζοντας τους φόβους του, δημιουργώντας γλυπτά θεών, δοξάζοντας την ίδια τη ζωή με ήχους μουσικούς, δημιουργώντας υφάσματα γεμάτα χρώμα για να καλύψει την γύμνια του, φτιάχνοντας πλεούμενα και χαράζοντας τα πρώτα σύμβολα που τον βοήθησαν να επικοινωνήσει με τους ομοίους του. Αν κοιτάξουμε γύρω μας, θα διαπιστώσουμε πως οτιδήποτε μας περιβάλλει είναι προϊόν της τέχνης και πιστεύω ότι είναι η αιχμή του δόρατος που κρατάει ακόμη ο άνθρωπος.
Πώς θα περιγράφατε την τέχνη, σύγχρονη ή μη σήμερα;
Για την τέχνη του σήμερα θα μιλήσουν οι κριτικοί τέχνης του αύριο. Πιστεύω ότι ο κάθε δημιουργός οργώνει και σπέρνει ιδέες. Υπάρχουν έργα που σε αφήνουν άφωνο και σου δημιουργούν ερωτήματα. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι πολλά έργα τα οποία τώρα τα θαυμάζουμε, στην εποχή τους αντιμετώπισαν τη χλεύη και την κοροϊδία. Πολλές φορές ένα έργο είναι χρόνια μπροστά μας και δεν μπορούμε να συλλάβουμε την καινοτομία αλλά ούτε την αισθητική του η οποία βρίσκεται χρόνια πολύ μπροστά στο μέλλον.
Το ίντερνετ έφερε εικόνες από όλες τις τέχνες μέσα στα σπίτια μας. Υπάρχει μια διαρκής δημιουργία σε όλα τα επίπεδα που έτσι κι αλλιώς υπήρχε, αλλά τώρα βρίσκεται μπροστά μας με το πάτημα ενός κουμπιού κάνοντας την κριτική εύκολη υπόθεση. Στις επιστήμες οι επιστήμονες είναι αυθεντίες αλλά στην τέχνη όλοι έχουν λόγο υπερθεματίζοντας ή αναθεματίζοντας. Μπορώ να πω ότι η τέχνη σήμερα εξακολουθεί να τραβάει την ανηφόρα όπως έκανε πάντα. Απορρίπτουμε εύκολα κάτι και κάνουμε κριτική σε οτιδήποτε πέσει στην αντίληψή μας, κάνουμε φασαρία τη στιγμή που κάποιοι χρειάζονται ησυχία διότι εργάζονται. Η τέχνη χρειάζεται το χρόνο της ώστε να κατακαθίσει και να αποκαλυφθεί μέσα μας με όλη την λαμπρότητα που την περιβάλλει.
Τι θέση κατέχει η κεραμική τέχνη στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες στα Βαλκάνια και όχι μόνο;
Η κεραμική σε εκπαιδευτικό επίπεδο υπάρχει μόνο κατ’ επίφαση. Προς το παρόν υπάρχουν τμήματα κεραμικής στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη, αλλά δεν υπάρχουν δάσκαλοι της κεραμικής να διδάξουν. Το οξύμωρο είναι ότι έχουμε εξαιρετικούς κεραμίστες των οποίων το έργο ταξιδεύει και εκτίθεται σε μουσεία και γκαλερί στο εξωτερικό. Επίσης, συμμετέχουν σε συμπόσια κεραμικής που διοργανώνονται κάθε χρόνο από πανεπιστήμια και άλλους φορείς σε ολόκληρο τον κόσμο. Είναι εξαιρετικά λυπηρό η Ελλάδα που είναι γεμάτα τα μουσεία της από αρχαιοελληνική κεραμική και που οφείλει την ακμή και τον πολιτισμό της στην άνθηση αυτής της τέχνης και στο εμπόριο των εξαιρετικών αγγείων της, να μην έχει σχολές κεραμικής. Πολλοί κεραμίστες μας σπουδάζουν στην Ευρώπη όπου υπάρχουν σχολές υψηλού επιπέδου. Όσον αφορά τα Βαλκάνια, η Τουρκία βρίσκεται πολύ μπροστά και ακολουθεί η Βουλγαρία. Νομίζω ότι είναι περιττό να μιλήσουμε για τη θέση της κεραμικής στην χώρα μας. Είμαστε ουραγοί.
Ποια είναι η σχέση του καλλιτέχνη σήμερα με τους εκθεσιακούς χώρους τέχνης; Θεωρείτε ότι υπάρχει περισσότερος «χώρος»;
Σε μια χώρα όπου η κεραμική λείπει από το ανώτατο εκπαιδευτικό σύστημα είναι δύσκολο να ανοίξουν οι κλειστές πόρτες των γκαλερί. Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα κάποιες αίθουσες δίνουν χώρο στους κεραμίστες ώστε να εκθέσουν τη δουλειά τους. Η κεραμική στη χώρα μας στηρίζεται στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Μεμονωμένα άτομα, ομάδες ή ιδιωτικοί φορείς διοργανώνουν συμπόσια και παρουσιάσεις κεραμιστών, δημιουργούν εκθεσιακούς χώρους, οργανώνουν θεματικά σεμινάρια για άτομα που ενδιαφέρονται για την τέχνη. Όλα αυτά επιτρέπουν να αναπτυχθεί ένα κοινό το οποίο πλέον υποστηρίζει με πάθος αυτήν την αρχαία τέχνη και, τα αντικείμενά της, αρχίζουν και κοσμούν τα σπίτια μας, δίνοντας ομορφιά και προσωπικότητα στο χώρο μας. Είναι τα χρηστικά αντικείμενα που υπάρχουν γύρω μας και παίρνουμε χαρά όταν απλώνουμε στο τραπέζι μας έργα όπως πιατέλες, μπολ, φλιτζάνια και κούπες για καφέ ή τσάι, που διεκδικούν και απαιτούν το απαλό μας χάδι καθώς εκδηλώνουμε την ευχαρίστησή μας που υπάρχουν γύρω μας. Σε γενικές γραμμές μπορώ να πω ότι κατακτάμε την οικία και πολεμάμε για να κερδίσουμε τις αίθουσες τέχνης.
Σε συνέχεια της προηγούμενης ερώτησης θα ήθελα να σας ρωτήσω πώς βλέπεται τη σχέση ανάμεσα στον δημιουργό – καλλιτέχνη και τον θεωρητικό – ιστορικό τέχνης. Θεωρείτε πως πλέον έχει επιτευχθεί να ανοιχτεί ένας ουσιαστικός διάλογος;
Ένας θεωρητικός τέχνης μπαίνει σε διάλογο μόνο αν υπάρχει ένα εκτεθειμένο σύνολο δουλειάς σε μια αίθουσα ώστε να μπορέσει να βγάλει τα συμπεράσματα του. Επίσης, νομίζω ότι είναι σπάνιο να βρεις στην Ελλάδα έναν κριτικό ο οποίος έχει μελετήσει και ξέρει σε βάθος την κεραμική. Οι περισσότεροι όταν μιλάν για τέχνη μιλάν για ζωγραφική, γλυπτική και χαρακτική. Αυτές είναι οι σχολές στη χώρα μας και γύρω από αυτές κινούνται.
Το έργο σας «Γυναίκες», κέρδισε ιδιαίτερη θέση τόσο στην καρδιά όσο και στη συνείδηση όλων όσοι σας γνωρίζουν και όχι μόνο. Που πιστεύετε ότι οφείλεται αυτή η ανταπόκριση;
Οι «Γυναίκες» είναι η τελευταία μου δουλειά. Πριν απ αυτές υπήρχαν οι «Ταξιδιώτες» και πριν από αυτούς τα «Spiritual Contact». Οι γυναίκες είναι μια καθαρή φόρμα με έντονους χρωματισμούς. Ίσως αυτή η πολυχρωμία να τις κάνει θελκτικές, ίσως η στωικότητα που κρύβει η φόρμα και κατ’ επέκταση η ίδια η γυναίκα. Οι γυναίκες για μένα είναι το σύμβολο της δύναμης και της αναγέννησης. Είναι πολύχρωμες και εντυπωσιακά διακοσμημένες, κρατούνε στα χέρια τους δώρα, προσφέροντάς τα σε όλους εμάς που είμαστε τα παιδιά τους. Τα δώρα τους είναι ποικιλόμορφα. Καράβια, σπίτια και ζώα, λουλούδια, καρποί και βιβλία, τα οποία κρύβουν έννοιες και ιδέες όπως: όνειρα, ελευθερία, ταξίδι, αισιοδοξία, χαρά και αναζήτηση. Οι γυναίκες είναι ο κόσμος μας. Ένας κόσμος που χωρίς την παρουσία τους θα ήταν μαυρόασπρος.
Το έργο σας συνολικά αποπνέει κάτι το αισιόδοξο, το κινούμενο προς τα εμπρός, το ωραίο (με την Καντιανή έννοια). Είναι συνειδητή σας επιλογή αυτό ή διαμορφώνεται ασυνείδητα;
Ο εαυτός μας διαμορφώνει την πραγματικότητα, και με τις αισθήσεις μας αντιλαμβανόμαστε οτιδήποτε υπάρχει έξω και γύρω από εμάς. Αυτό το ακατάστατο υλικό που περιστρέφεται μπορεί να μεταμορφωθεί παίρνοντας μορφή από άλλους συνειδητά, από άλλους ασυνείδητα. Η τέχνη βοηθάει νομίζω να ενώσεις υλικά και να δημιουργήσεις κάτι το οποίο αν μη τι άλλο πρέπει να έχει ισορροπία στο χώρο. Προσωπικά, πιστεύω ότι δεν υπάρχει απαισιόδοξο ή αισιόδοξο έργο. Ο καθένας μπορεί να δώσει τη δική του διάσταση και ερμηνεία. Τι είναι μπρος και τι είναι πίσω; Εξαρτάται που χρησιμοποιείς τη φράση. Αν πεις σε κάποιον οδηγό αυτοκινήτου κάνε μπρος ή πήγαινε πίσω υπάρχει νόημα. Στην τέχνη αυτή η έννοια δεν υφίσταται διότι η τέχνη απλά υπάρχει στο αιώνιο σήμερα, και με το ένα πόδι της πατάει στο αύριο. Η πάλη του δημιουργού στην προσπάθεια του να δημιουργήσει κάτι όμορφο, ισορροπημένο και μοναδικό, επιτυγχάνεται πολλές φορές χάρη στην επέμβαση της θεάς τύχης, και άλλες φορές χάρη στην ικανότητά και τη γνώση του. Η σύνθεση όλων αυτών των περιστρεφόμενων υλικών γύρω μας και η σωστή επιλογή τους έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός νέου έργου στο οποίο πολλοί αστάθμητοι παράγοντες παίζουν ρόλο ουσιαστικό.
Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια, τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο προώθησης της κεραμικής τέχνης περαιτέρω; Ήδη από το 2009, οργανώνετε και υλοποιείτε το Συμπόσιο Κεραμικής, «Με χώμα και νερό». Μιλήστε μας για αυτό!
Το «Με χώμα και νερό» δημιουργήθηκε για να κρατήσει μια ζωντανή φλόγα για την κεραμική τέχνη. Λειτούργησε αυτοχρηματοδοτούμενο για τρία χρόνια και έληξε το 2011 όταν η οικονομική κρίση μας έδειξε τα δόντια της. Μπορώ να πω ότι είχε μεγάλη επιτυχία και ο κόσμος έδειξε ένα ενδιαφέρον τρομερό, οι επισκέψεις στο χώρο μας, στο χωριό Αβραμηλιά, την τρίτη χρονιά ήταν κάτι το ανεπανάληπτο. Δυστυχώς οι διάφοροι φορείς και θεσμοί της περιοχής δεν έδειξαν κάποιο ενδιαφέρον ώστε να στηρίξουν αυτήν την πρωτοβουλία με αποτέλεσμα να σβήσει η προσπάθεια στο απόγειό της. Μπορώ να κρίνω θετικά το όλο εγχείρημα διότι στο πλαίσιο των συμποσίων έγιναν πολλά σεμινάρια, ήρθε κόσμος που είχε την πρώτη του επαφή με τον πηλό, εμπνεύστηκαν άνθρωποι από την απλότητα του υλικού, γνωρίσαμε κεραμίστες και μοιραστήκαμε εμπειρίες. Στα μελλοντικά σχέδια υπάρχει ο προγραμματισμός μιας έκθεσης στο Baden της Ελβετίας, τον Απρίλιο στη Γκαλερί “Anixis” και μια έκθεση στην πόλη μου την Καβάλα. Η τελευταία φορά που εξέθεσα έργα στη γενέθλια πόλη ήταν το 2007! Επίσης, θα ήθελα να δημιουργήσω ένα χώρο όπου θα δίνονται διαλέξεις, θα παρουσιάζονται δουλειές κεραμιστών από όλο τον κόσμο, θα γίνονται εκθέσεις κεραμικής όπως και μαθήματα για αρχάριους και προχωρημένους. Αυτά ελπίζω ότι θα συμβούν σύντομα. Για το απώτερο μέλλον υπάρχει ως όνειρο, φυσικά με τη βοήθεια κάποιας αρχής, η δημιουργία ενός μουσείου σύγχρονης κεραμικής στην Καβάλα μιας και δεν υπάρχει πουθενά στην Ελλάδα κάτι ανάλογο.
Συνέντευξη: Αγγελική Κερπιτσοπούλου
Ευχαριστώ εκ βαθέων τον Κώστα Καρακίτσο για την προθυμία του στο να πραγματοποιηθεί αυτή μας η συνομιλία και του εύχομαι καλή συνέχεια στην καλλιτεχνική του πορεία!
